|
|
Pierre Bayleprijs poëziekritiek 2012
Juryrapport
Jury: Geert Buelens, Marita Mathijsen (voorzitter), Bas Kwakman
We leven niet noodzakelijk in poëtische tijden. Boodschappen horen kort te zijn, sexy, niet mis te verstaan. De wereld versnelt, de media draaien door, het boekenvak lijkt niet achter te kunnen blijven. Steeds vaker wordt poëziekritiek gereduceerd tot het formaat postzegel of het toekennen van sterren. Kennis van geschiedenis en context strekt niet langer noodzakelijk tot eer. In dit klimaat wil de jury Hans Groenewegen eren en prijzen om de genereuze, diepgaande en erudiete manier waarop hij jarenlang dichterschappen becommentarieert. Hij brengt de ontwikkelingen van een oeuvre in kaart, kruipt met veel kennis van zaken in de bundels die hij bespreekt en is tegelijk genuanceerd en uitgesproken in zijn oordeel.
Zowel in de stukken binnen de beperkte ruimte die kranten en tijdschriften hem bieden als in zijn langere essays en beschouwingen fungeert Groenewegen als een zorgvuldige, uiterst persoonlijke, en onbevreesde gids. Dat doet hij 'al lezend, vastlopend, reflecterend, voorzichtig conclusies trekkend, ze betwijfelend, en door enige vooronderstellingen te bevragen en door de poëzie te laten bevragen', zoals hij het zelf eens omschreef. Dit maakt zijn bundels met poëziekritieken, zoals Overvloed, Schuimen langs de vloedlijn en Met schrijven zin verzamelen, die zijn uitgegeven bij Vantilt en de Wereldbibliotheek, tot tijdloze documenten voor eenieder die van de dichtkunst houdt. Ook bij het lezen van zijn toonaangevende beschouwingen bij de Historische Uitgeverij over het werk van Hans Faverey, Kees Ouwens, Lucebert en Karel van de Woestijne groeit daarom niet alleen het begrip maar ook een blijvende liefde voor de poëzie.
In een recensie van het werk van Hans Faverey legt hij uit wat het geweten van de lezer, en dus ook van de recensent is: 'De verantwoordelijkheid van de lezer geldt de poëzie. Hij dient uit te gaan van de woorden die de dichter bij elkaar zette. Diezelfde woorden zijn in gebruik bij marktkooplui, filosofen, psychologen, politici, stemvee, docenten, politieagenten, schrijvers, boeren, bonzen, buitenlui, vertalers en andere dichters. De lezer dient, voor wat hij terugzegt, zich te laten gezeggen door de manier waarop de dichter woorden tot regels, zinnen, strofen, tot een gedicht schikte. Vervolgens heeft hij te maken met de volgorde waarin de gedichten zijn geplaatst, reeksen vormend, een bundel, een oeuvre.' Vanuit de woorden zoekt Groenewegen naar de speciale zeggingskracht, vanuit de zeggingskracht gaat hij naar de grotere verbanden waarvan het woord deel uitmaakt, om daarna bij het gedicht, de dichtbundel en tenslotte het oeuvre terecht te komen. Het gaat hem niet om een echec van de taal, maar juist om de kracht van de taal in haar meest gesublimeerde vorm: de poëzie.
Hans Groenewegen oordeelt niet vanuit een gemakkelijk Eigen Gelijk, maar gaat op zoek naar de beweegredenen van de dichter en vraagt zich vervolgens af of en hoe de dichter zijn/haar eigen ambities waarmaakt. Zijn oog analyseert, maar niet op afstandelijke wijze: deze criticus investeert ook zijn tijd, zijn kennis, zijn persoonlijkheid. Uiteraard heeft hij een mening en een smaak, maar die vormen bij hem veeleer een uitgangspunt tot dialoog, dan een kritische meetlat. Groenewegens kritieken en kronieken zijn te lezen als introductie tot specifieke bundels en oeuvres, maar ook als evenzoveel pleidooien voor zorgvuldig lezen, luisteren en kijken. De techniek van het dichten is daarbij niet minder belangrijk dan de emotionele of ideologische schraging van een gedicht. Vanuit een belangeloze inzet en met een scherp oog voor vernieuwing én traditie verdiept hij zich in de geschiedenis en actualiteit van de dichtkunst. De prijs is een eerbetoon aan zijn toewijding en de zorgvuldige manier waarop hij de lezer meeneemt in het werk van beginnende en canonieke dichters.
Uitgereikt 4 december 2012 om 17.00 u in De Unie in Rotterdam.
Toegekend op 26 juni 2021 door het bestuur van de
Pierre Baylestichting.
Persbericht:
De Pierre Bayleprijzen voor kunstkritiek 2012 zijn toegekend aan Hans Groenewegen (poëzie), Jeroen Peeters (dans) en Roland de Beer (klassieke muziek).
Dit heeft het bestuur van de Pierre Bayle Stichting bekendgemaakt. De drie jury’s van de Stichting bestonden uit Marita Mathijsen, Geert Buelens en Bas Kwakman (poëzie); André Gingras, Ina Klaassen en Bregje Maatman (dans) en Bridget Kievits, Alexander Brink, Frits Zwart, Cas Smithuijsen en Elmer Schönberger (klassieke muziek).
De Pierre Bayleprijzen voor kunst- en cultuurkritiek worden elke twee jaar altenerend toegekend aan critici in een specifieke kunstdiscipline (beeldende kunst, letterkunde, toneel, dans, muziek, film, architectuur en vormgeving) en aan algemene cultuurcritici. Hiermee wil de Pierre Bayle Stichting het belang benadrukken van zowel een gedegen en vernieuwende kritiek binnen afzonderlijke kunstdomeinen, als van een algemeen-wijsgerige en kritisch-wetenschappelijke analyse van cultuur in brede zin. Thans worden drie personen bekroond voor hun excellente kritiek in een specifieke kunstdiscipline. Voor deze prijzen komen critici in aanmerking die stelselmatig, op literair niveau, en gedurende vele jaren met hun kritieken gezag hebben afgedwongen. Aan de prijs is een bedrag van 3500 euro verbonden. De prijs wordt dit najaar uitgereikt in Rotterdam.
De jury over de laureaten
De jury muziekkritiek karakteriseert Roland de Beer als een gezaghebbend en onafhankelijk criticus, een hartstochtelijk luisteraar en een voortreffelijk stilist. Hij beoefent alle genres van de muziekjournalistiek met dezelfde inzet en hetzelfde vakmanschap; van recensie tot portret, van werkkritiek tot concertrecensie. Keer op keer slaagt De Beer erin een eenmalige muzikale ervaring op een eenmalige wijze te verwoorden. Met zijn beeldende en vrijmoedige manier van schrijven scherpt hij het oordeel van grote groepen muziekliefhebbers en stimuleert hiermee het muziekleven en de concertpraktijk.
Hans Groenewegen wordt door de jury poëziekritiek geprezen om de genereuze, diepgaande en erudiete manier waarop hij jarenlang dichterschappen becommentarieert. Hij brengt de ontwikkelingen van een oeuvre in kaart en kruipt met veel kennis van zaken in de bundels die hij bespreekt. In een tijd waarin poëziekritiek steeds minder mediaruimte krijgt staat hij model voor de criticus die zich vanuit een belangeloze inzet en met een scherp oog voor vernieuwing in de dichtkunst verdiept. De prijs is een eerbetoon aan zijn toewijding en de zorgvuldige manier waarop hij de lezer meeneemt in het werk van beginnende en canonieke dichters.
De jury danskritiek bewondert de betrokkenheid, de hoge literaire kwaliteit en de kritische reflectie in het oeuvre van
Jeroen Peeters. Op diepgravende en eloquente wijze weet hij dansvoorstellingen te duiden en in hun artistieke en maatschappelijke context te plaatsen. Zijn werk geeft blijk van een scherpe en analytische geest en gedegen kennis van de internationale dans en zijn esthetisch discours. In deze voor de kunsten moeilijke tijden heeft hij een eigen podium gecreëerd voor zijn kritieken, waarmee hij een belangrijke bijdrage levert aan de maatschappelijke legitimering van de dans als kunstdiscipline.
Noot voor de redactie
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de secretaris van de prijs, Thijs Barendse: info@pierrebayle.nl en 010 433 58 57 / 06 4788 2799 of met de Rotterdamse Raad voor Kunst en Cultuur: rrkc@rrkc.nl en 010 433 58 33.
Over de Pierre Bayle Stichting
De Pierre Bayle Stichting (www.pierrebayle.nl) is vernoemd naar de Franse protestantse filosoof, historicus en criticus Pierre Bayle, die in 1681 vanuit Frankrijk naar Rotterdam uitweek om zijn kritische beschouwingen te kunnen blijven schrijven. De keuze voor zijn naam houdt verband met Bayle’s aanhoudende pleidooien voor religieuze tolerantie in het bijzonder en zijn wijsgerige en wetenschappelijke analyse van de cultuur in het algemeen.
De in Rotterdam gevestigde Pierre Bayle Stichting houdt zijn naam in ere door het stimuleren van cultuurfilosofische reflecties en het intellectuele klimaat in Nederland. Naast het organiseren van een tweejaarlijkse lezing, reikt de stichting eveneens tweejaarlijks de Pierre Bayleprijzen voor kunst- en cultuurkritiek uit.